Socratisch gesprek
In dialoog onderzoeken wat je denkt, én waar je dat denken op baseert
Een onderzoeksgesprek
Een socratisch gesprek is een 'onderzoeksgesprek'. Je besluit het met z'n allen eens even níet zeker te weten, maar een bepaalde vraag of kwestie open te onderzoeken. Meerdere perspectieven te verkennen. Samen op zoek naar wijsheid.
Je houdt je oordeel even terug, je luistert, verzamelt informatie, neemt een standpunt in, om dat standpunt vervolgens weer te heroverwegen. Je bevraagt de ander en je wordt zelf kritisch bevraagd op wat je zegt en hoe je je uitspraken onderbouwt.
In een socratisch gesprek kom je erachter hoe je denkt, wat je denkt en waar je dat denken op baseert. Je wordt gevraagd je standpunt helder te verwoorden, en vervolgens ook te onderbouwen. Door elkaar te bevragen op die uitspraken, word je gedwongen dieper te denken, verder te denken en misschien wel anders te denken.
'Ik weet dat ik niets weet'
Socrates, een van de bekendste filosofen, leefde ruim 2500 jaar geleden in Athene. Hij liep door de straten en over de pleinen en was vooral op zoek naar wijsheid. Zijn motto: 'ik weet dat ik niets weet'. Hij ging in gesprek met verschillende mensen over allerlei kwesties: over dood en leven, recht en onrecht, goed en kwaad, deugd en ondeugd.
Hij geloofde dat filosoferen vooral praktisch moest zijn, toepasbaar in het leven van alledag.
Hij wilde onderzoeken hoe de ander dacht over bepaalde onderwerpen, én hoe hij er dan in de praktijk mee omging.
Door de manier waarop Socrates zijn vragen stelde, werd zijn gesprekspartner uitgenodigd zijn denken helder en bondig te formuleren, én er nog eens kritisch naar te kijken; 'klopt het wel wat ik daar zeg?'
Socratisch onderzoek gaat daarmee over wat je denkt, waar je dat denken op baseert, én over jezelf.
Van filosofische vraag naar concrete situatie
In een socratisch gesprek staat 1 denkvraag centraal. In organisaties kan die vraag werkgerelateerd zijn, voor gemengde groepen is het vaak een alledaagse, filosofische, herkenbare vraag.
- Wanneer is straf rechtvaardig?
- Moet een vergadering efficiënt zijn?
- Hoe willen wij samenwerken?
- Is eerlijkheid een deugd?
- Moet je een vriend altijd helpen?
- Wat is een onfatsoenlijke vraag?
Grote, abstracte stickers als 'rechtvaardigheid', 'ruzie', 'liegen', 'vriendschap', krijgen pas betekenis als je ze ergens op plakt; op de concrete werkelijkheid.
Bij een socratisch gesprek staat steeds 1 concrete, waargebeurde ervaring van een van de deelnemers centraal.
Iemand die zelf een keer een vraag stelde die in zijn ogen 'onfatsoenlijk' was. Of iemand die een vriend heeft geholpen en echt vond dat dat moest. Vervolgens wordt die specifieke casus onderzocht: wás dit echt een onfatsoenlijke vraag?
Waarom wel? Of waarom niet? Was hier sprake van helpen? Wie bepaalde dat? Was er sprake van vriendschap? Waarom wel of waarom niet?
Door het gesprek dat volgt ervaar je hoe je denken zich ontwikkelt: je ontdekt nieuwe nuances, argumenten van anderen doen jouw opvatting wat wankelen, geven het een andere kleur, of je verandert totaal van perspectief.
Wist je een half uur geleden nog zeker wat 'helpen' en 'vriendschap' betekende, nu ben je er niet meer zo zeker van.
Perspectivistische lenigheid en meer van die dingen
Waarom zou je een socratisch gesprek voeren? Wat heb je er eigenlijk aan?
Het voeren van socratische gesprekken levert je verschillende dingen op:
Perspectivistische lenigheid
Door het voeren van een socratisch gesprek, rek je je denken als het ware wat op. Je verandert meer dan eens van perspectief, je durft te twijfelen aan je eigen ideeën en opvattingen en neemt je eigen denken niet meer voor vanzelfsprekend.
Wijsheid
Door je te verdiepen in 1 vraag of onderwerp, ontdek je nieuwe ideeën die met dat onderwerp te maken hebben. Je doet andere inzichten op, ontdekt nieuwe perspectieven dan die je daarvoor kende.
Je ontdekt verrassende concepten die meer met elkaar samenhangen dan je dacht, of juist van elkaar blijken te verschillen.
Competenties
Doordat je steeds gevraagd wordt om je helder en beknopt uit te drukken en je standpunten te onderbouwen, ontwikkel je je vermogen om helder te formuleren, te redeneren en argumenteren. Ook ontwikkel je je vraagvaardigheden, train je jezelf in beter, zuiver luisteren, en verdraag je het steeds beter om zelf bevraagd te worden op je uitspraken.
Gesprekshouding
Je zult ook merken dat je je een nieuwe gesprekshouding eigen maakt: van willen winnen en debatteren, verschuif je naar nieuwsgierig luisteren en bevragen. Van zelf willen spreken en ventileren, ontwikkel je je meer naar verdiepen door vragen te stellen. Van roeptoeteren om te overtuigen, verschuif je naar dialogisch wijzer worden. Van 'ik heb mijn mening en I'm sticking to it', ga je naar 'dat perspectief kende ik nog niet, laten we het onderzoeken'
Plezier
Al doende, ontdek je meer en meer het plezier van denken. Vragen stellen, verbanden zien, verschillen en overeenkomsten die steeds duidelijker worden; samen denken is (naast soms ook heus frustrerend) gewoon heel erg leuk en verrijkend om te doen.
This is a note or highlight box
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Ut ut odio dui. Nulla eleifend purus in nisi bibendum aliquet. Aliquam pulvinar pellentesque felis, nec sollicitudin ligula feugiat at. Mauris ullamcorper ornare augue, maximus rutrum nisi elementum in.
Mogelijkheden
De Denksmederij biedt grofweg 2 mogelijkheden met betrekking tot socratische gesprekken:
1. Je kunt deelnemen aan een socratisch gesprek, gefaciliteerd door De Denksmederij.
Socratische gesprekken op open inschrijving vind je altijd terug in de agenda. Wil je zélf een socratisch gesprek organiseren voor jouw organisatie, club of vereniging en De Denksmederij als begeleider inhuren; dat kan ook.
Van managementteam tot raad van bestuur, van vriendengroep tot filosofieclub; inmiddels heeft De Denksmederij al vele mooie socratische dialogen mogen faciliteren, in veel verschillende omstandigheden. De begeleidingsstijl van Elke kenmerkt zich door helderheid, lichtheid, humor en is vriendelijk meedogenloos.
Wil je dat zelf eens ervaren, mail je wens of plan dan naar post@denksmederij.nl
2. De Denksmederij biedt trainingen en trainingstrajecten in socratische gespreksvoering.
Als deelnemer een socratisch gesprek voeren is een mooie en verrijkende ervaring, maar het ontwikkelen van de socratische houding en beheersen van de vraagtechnieken vergt meer training. De Denksmederij verzorgt trainingen en trajecten waarbij de deelnemers zélf de socratische houding ontwikkelen en zich de principes en technieken eigen maken.
Van een serie trainingen tot een traject om zélf socratische gesprekken te kunnen begeleiden; beide is mogelijk.
We bespreken in een kennismakingsgesprek wat het beste bij jullie organisatie of groep past.
Neem voor een kennismakingsgesprek even contact op via post@denksmederij.nl
Wil je alvast wat inspiratie?
Download dan de socratische checklist en de tennis-metafoor.
(Geen mailadres nodig)
Socratische checklist
(pdf)
Uitdeler vragen is als tennis (pdf)
Fotografie: Annelien Nijland, Elke Verbruggen, Theo Scholten, Christein Fotografie, Yara Dragt en Elke Teurlinckx
De Denksmederij doneert 10% van de winst aan goede doelen: het KWF, Kika, Stichting Vluchteling en Brooke Hospital for Animals.
<script type="text/javascript">
(function(e,t,o,n,p,r,i){e.visitorGlobalObjectAlias=n;e[e.visitorGlobalObjectAlias]=e[e.visitorGlobalObjectAlias]||function(){(e[e.visitorGlobalObjectAlias].q=e[e.visitorGlobalObjectAlias].q||[]).push(arguments)};e[e.visitorGlobalObjectAlias].l=(new Date).getTime();r=t.createElement("script");r.src=o;r.async=true;i=t.getElementsByTagName("script")[0];i.parentNode.insertBefore(r,i)})(window,document,"https://diffuser-cdn.app-us1.com/diffuser/diffuser.js","vgo");
vgo('setAccount', '801216461');
vgo('setTrackByDefault', true);
vgo('process');
</script>