Eind maart verscheen ‘Socrates op sneakers’, je kan ‘m bijna niet gemist hebben online. Dat boek werd een instant succes: binnen 1,5 week waren we aan de 3^e druk toe, Socrates belandde pardoes in de Bestseller Top 10 non-fictie en uiteindelijk zelfs een mooie nummer 1 op Managementboek. Het is een rare tijd om een boek uit te brengen, en dit succes had niemand (ik niet, uitgever niet, niemand niet) zien aankomen. 

En er zijn een paar vragen die steeds terugkomen, bij vrienden en familie, interviews (zo vlak voor het gesprek officieel begint): verdien je nou wat, aan zo’n boek? Wat gebeurt er met je onderneming en je naam als je een boek schrijft?
Wat heb je nou eigenlijk aan een uitgever? Hoe werkt zo’n boek-maak-proces? 
Is het moeilijk en zwaar om een boek te schrijven?

Leerproces
Het creëren van een boek is een groot leerproces. De boekenwereld was me vreemd; ik had geen flauw benul wat een literair agent was, hoe het werkt met royalty’s, of je dan meteen wordt uitgenodigd op het Boekenbal, of zo’n boekendeal een beetje lucratief is en of je als schrijver alles alleen moet doen. Nu, 2 jaar verder, heb ik een hoop geleerd. Die boekenwereld is wonderlijk, interessant en leerzaam. Ik deel mijn lessen graag met je. 

In dit artikel:
- What the bleep is een literair agent?
- Wat heb je aan een uitgever?
- Hoe lang duurt zo’n boek-schrijf-proces en hoe ziet dat eruit?
- Is het zwaar en ingewikkeld om een boek te schrijven?
- En word je er nou eigenlijk een beetje rijk van?

(Overigens allemaal niet zulke goede, open, socratische vragen )

Veel leesplezier!

What the bleep is een literair agent?
Heb jij nog nooit van een literair agent gehoord? Ik ook niet, tot twee jaar geleden. 
Begin april 2018, ontving ik een mailtje van Floor, zij werkte voor Literairy agency Sebes & Bisseling. 
Ze had mijn blogs gelezen en vroeg zich af of ik weleens had overwogen om een boek te schrijven. Heel toevallig hád ik inderdaad net besloten om een boek te schrijven: een week eerder postte ik een filmpje waarin ik aankondigde dat ik een boek zou gaan schrijven over ‘hoe beter vragen te stellen’. 

(Ik dacht namelijk ‘als ik dat in een filmpje aankondig, dan gaan mensen vragen hoe het met dat boek is en vet gênant als ik dan moet zeggen ‘oh, ik heb nog niks’. Dikke tip: geef jezelf een stok achter de deur in de vorm van sociale controle wanneer je een boek wilt schrijven).
 
Samen met Floor maakte ik een boekproposal dat zij vervolgens naar allerlei uitgevers verstuurde waarvan ze dacht dat die bij mij en bij dit boek zouden passen. Een boekproposal is een document waarin je een potentiele uitgever vertelt waar je boek over gaat, wat je doelgroep is en waarom je boek relevant is. Je kunt er ook in vermelden wat concurrerende titels zijn, hoe jij denkt dat het boek vermarkt zou kunnen worden en je voegt een synopsis en wat proefhoofdstukken toe.
Hier (pdf) kun je bijvoorbeeld lezen hoe je een boekproposal in elkaar zet. En hier lees je er nog een uitgebreid artikel over met veel tips en tools.

Voordat je reacties ontvangt op een boekproposal kunnen er zomaar wat weken overheen gaan. Uiteindelijk hadden we een heel leuk gesprek met uitgeverij Ambo Anthos, en hebben we daarvoor gekozen. En daar heb ik nog geen moment spijt van gehad. In augustus 2018 tekende ik daar, samen met literair agent Floor, mijn boekencontract. 
Er was taart. En het was een heel cool moment. 

Tipvanflip: overweeg je een boek te schrijven, pols dan eens bij een literair agent of zij enthousiast worden van je boek-idee. Een literair agent kijkt en leest met je mee, en kan inschatten óf je boekenplan kans van slagen heeft én welke uitgeverij bij jouw boek zou passen. 

Zo’n uitgever, heeft dat nou zin? Doen die ook echt wat?
Ja! Zeker weten. Ik zou het eerlijk gezegd, wetende wat ik nu weet, niet meer aandurven een boek te maken zonder goede uitgeverij. Ten eerste geeft het enorm veel zelfvertrouwen te weten dat een serieuze, grote uitgever gelooft in jouw plan en boek. En geloof me: die boost heb je af en toe nodig als je in een schrijfdip zit (‘ik kan ook niks! Niemand zit op mijn boek te wachten! Waar is de Tony Chocolonely karamel-zeezout?!’)

Ook op het gebied van PR heb je veel aan een goede uitgever: een uitgever heeft contacten met de boekhandels, ze genereren publiciteit voor je boek, zetten marketingacties op en ze beheren/verkopen de buitenlandse rechten van je boek. De ene uitgever schijnt meer te doen aan PR dan de andere trouwens, en je zult als schrijver zelf ook aan de bak moeten om je boek te promoten. 

Dankzij de PR-afdeling van Ambo Anthos verschenen er mooie artikelen in bijvoorbeeld NRC, PAROOL en DE STANDAARD. Ook hebben ze radio-interviews geregeld, zoals deze bij Radio 1.  
Dat alles wordt in je eentje, zonder hulp van een uitgever, veel lastiger. 

Een uitgeverij heeft alle expertise in huis om je boek beter te maken. Ik kan niet anders zeggen dan dat het heel erg fijn en safe voelt om een ‘thuis’ te hebben bij een fijne, grote uitgeverij.  Ga je voor uitgeven in eigen beheer, dan moet je zelf een redacteur, corrector, ontwerper en eventueel schrijfcoach zien te regelen, die ook nog eens allemaal hun vak moeten verstaan, én je moet alle PR zelf doen of daar iemand voor inhuren. 

Tipvanflip: check bij een uitgever wat ze precies doen aan PR, én denk na over wat jij zelf zou kunnen doen. Misschien ken je iemand die een podcast maakt waarin je zou kunnen spreken? Of ken je een journalist die open zou staan voor een interview of artikel over je boek?

Hoe lang duurt dat, een boek schrijven?
Ook daar heb ik veel van geleerd; het maken en uitgeven van een boek kost meer tijd dan je denkt. 
De eerste, ruwe versie van Socrates op sneakers stond in 3 á 4 maanden op papier. Dat was nog geen compleet boek, maar wel ongeveer de leidraad en structuur die ik wilde aanhouden. 
Het meeste werk zit uiteindelijk in structureren, herschrijven, overlappingen eruit halen, research doen. 

Regelmatig overleg met je redacteur, waarbij je je hele boek in papiervorm terugkrijgt met op iedere pagina minstens 20 aantekeningen en commentaren. Zo wordt het steeds meer een boek dat klopt, structuur en helderheid heeft.
Wanneer de inhoud van het boek staat, volgen er meerdere correctierondes; een corrector gaat aan de slag met alle bronnen, citaten, weblinks, boekenbronnen, taal- en zinsconstructies en er volgt daarna nóg een ronde speciaal voor alle taal- en spellingsfoutjes.
Vervolgens wordt er een drukproef in pdf gemaakt; je ziet dan hoe je boek er in boekformaat uit komt te zien, waar de regels zullen afbreken, welke lettertypes er uiteindelijk worden gebruikt. 
Ook die drukproef gaat een paar keer heen en weer: klopt alles, staat het er zoals het er moet staan? Als alles klopt, wordt de eerste druk daadwerkelijk gemaakt. 
En uiteindelijk heb je dan je boek in handen. Socrates op sneakers kwam precies uit toen alle corona-ellende begon en de boel net op slot ging. Boekenfeestje ging niet door helaas, het was een vreemde tijd om een boek uit te brengen. Maar dat gevoel wanneer je voor het eerst je boek vast hebt: heel cool. Ik maakte er dit filmpje van. 

In totaal duurde het proces van het maken van Socrates op sneakers, twee jaar. In april 2018 ben ik ongeveer begonnen, in maart 2020 lag het boek daadwerkelijk in de winkel. Het boek stond eerst gepland voor oktober 2019, maar er bleek zoveel nieuw werk uit te komen die periode, dat het beter was om een paar maanden te wachten. 
Het is net als in de muziek: als nieuwe artiest breng je liever ook niet je album uit in de week dat Beyoncé met nieuw werk komt. 

Tipvanflip: heb je boekschrijfplannen? Denk dan eens na over hoe je je eigen motivatie hoog gaat houden. Ik had er persoonlijk weinig last van, maar soms kan het schrijven van een boek voelen als een gebed zonder eind. Bedenk waar jij dan blij van wordt; successen vieren als je een hoofdstuk af hebt, jezelf trakteren op een weekend weg als de eerste versie af is, of een schrijfbuddy zoeken waar je ervaringen mee kunt uitwisselen bijvoorbeeld.

Dan is zo’n boek zeker wel perfect na al die correcties? 
Dat zouden we graag willen, maar nee. In ieder boek is op z’n minst 1 taal- of spelfoutje te vinden (heb je het taalfoutje in Socrates op sneakers gezien, op bladzijde 42 in een van de eerste edities?) Vergeten of misplaatste komma’s, punten, dubbele punten, aanhalingstekens: een boek maken is gewoon mensenwerk en dat gaat niet per se altijd meteen perfect. 
Iedere herdruk wordt er daarom even gecheckt of er nog wijzigingen zijn. Zo wordt iedere druk een betere, correctere versie van het boek. 

Niet alleen op taalniveau gaat er weleens wat mis: in Socrates op sneakers bleken superslimme coole filosofenquotes te staan die, ondanks goede bronnencheck, niet helemaal vlekkeloos bleken te kloppen. Woops.
Die arme grote filosofen krijgen weleens uitspraken toegewezen die ze zelf soms niet hebben gedaan. Of wel hebben gedaan, maar niet precies in die vorm. Of wel in die vorm, maar geparafraseerd. Ook al zeggen honderd bronnen dat uitspraak X wél van filosoof Y is; er hoeft er maar een te zijn die het weerlegt en je gaat zelf twijfelen.
Bijvoorbeeld onze goede vriend Aristoteles krijgt weleens uitspraken toegewezen die vermoedelijk de zijne niet zijn.
In de nieuwste versie van Socrates op sneakers hebben we daarom twee quotes vervangen.

Wat ik mooi vind aan dit hele proces van continue verbeteren en schaven, is dat ik een duidelijke overeenkomst zie met theater maken. Een voorstelling is ook niet ‘af’ of ‘klaar’ of ‘perfect’ op het moment dat-ie in première gaat. Ook na die eerste voorstelling blijft een regisseur kijken, bijschaven, de acteurs voorzien van feedback en notes (‘je stond te dicht op Luka tijdens je monoloog’. ‘Er mag bij het stuk over die moeder veel meer woede in.’ ‘Probeer de volgende voorstelling sneller met die tekst te komen, het was nu te traag’.)

‘O, een boek schrijven! Dat is echt heel zwaar en ingewikkeld he?’
Op menig feestje de afgelopen twee jaar was dit een veelvoorkomende reactie. Blijkbaar associëren veel mensen het schrijven van een boek met afzien. Heel eerlijk – ik heb dat niet zo ervaren. Als je schrijven leuk vindt – en dat vind ik – waarom zou véél schrijven en een boek maken dan voelen als een strafkamp? Ik heb genoten van de research, de voorbeelden zoeken, verhalen verzamelen, andere boeken lezen, meer en meer verdieping vinden in de materie die ik wilde beschrijven.
Ik ging ook anders kijken en luisteren naar de dingen om me heen; bij veel gesprekken, films, boeken die ik tegenkwam dacht ik ‘zou dit iets zijn voor in mijn boek?’ Het boek is er daardoor veel rijker van geworden.

Ging het dan allemaal van een leien dakje? Nee hoor, zeker niet. In het begin liep ik weleens vast op structuur; ik had zoveel ideeën dat ik door de bomen het bos niet meer zag. Ziedaar meteen de meerwaarde van een strenge redacteur. Ik ontdekte ook allerlei vormen van uitstelgedrag die ik nog niet kende van mezelf. Ineens was de vaat soms heel belangrijk, móest ik even kijken of er iets in de brievenbus zat en oja, de honden moesten (nog een keer) uit.
Tegen het einde van het proces kwam ik mijn eigen ongeduld tegen: nóg een keer checken, nóg een keer alles controleren. Ik verzuchtte op een gegeven moment tegen Laurens, mijn redacteur: 'Ik ben mijn eigen boek al zat voordat het uit is'. Hij stelde me gerust door te zeggen dat heel veel auteurs dat gevoel hebben tegen het einde van het maakproces. 

Soms moest ik wat zin of moed verzamelen om te gaan schrijven. Maar eenmaal aan het schrijven, voelde het voor mij nooit als zwaar of een straf.
Wat mij heel erg hielp, was wat collega-schrijver Jorrit Thijn ooit tegen me zei: “Zorg dat je ergens anders gaat schrijven dan thuis. Je hebt een nieuwe omgeving en daarmee nieuwe prikkels, en je kunt je schrijfwerk scheiden van thuis zijn. En twee: vertel jezelf niet dat je een hele dag lang zou moeten schrijven. Acht uur op een dag creatief zijn, is bijna onmogelijk. Met een uur of twee, drie is het wel op”.

Stop ín je flow
Jorrit vertelde me nog iets dat heel goed werkt: stop op het moment dat je zin hebt om verder te schrijven. Op het moment dat je precies weet welke kant je op wilt, dat je lekker in de flow zit. Dan start je de schrijfsessie erna, veel makkelijker op.

En dat hielp; ik verweet mezelf niks als het eens na een uurtje al op was. Soms kon ik drie uur achter elkaar schrijven; het was allemaal prima. Ik ontdekte wel dat ik niet goed schreef als ik ook andere plannen had; had ik ’s ochtends een training staan, was ’s middags de creativiteit en schrijfdrang nihil. Maar had ik ’s middags een training gepland, ging schrijven in de ochtend ook niet lekker omdat ik de hele tijd met een soort deadline in mijn achterhoofd zat. Ik schreef dus het lekkerst als de dag helemaal leeg was, én ik maar een halve dag max hoefde te schrijven. 
In mijn geval was dat natuurlijk vrij dure tijd, met een hele dag leeg willen hebben en dan ‘maar’ een halve dag schrijven, maar dat nam ik met liefde op de koop toe.

Tipvanflip: ontdekken hoe jij goed functioneert, welke schrijfvoorwaarden voor jou belangrijk zijn, is key. Waar schrijf je het lekkerst? Op welk moment van de dag? Heb je een plan nodig of functioneer je beter bij in het moment schrijven en zien wat er gebeurt?

En de rest van dat boek maken? De omslag bijvoorbeeld, hoe werkt dat?
Ook daar deed ik een mooie ontdekking; ik dacht, beetje naïef misschien; ‘ik ga vast een keer met een vormgever zitten, ideetjes uitwisselen, brainstormen, schetsen, en dan komt er wat tofs uit’. 
Was niet zo. Op een doordeweekse dag zeilde er gewoon een mail binnen van de uitgeverij (‘dit zijn twee ideetjes voor het omslag wij hebben een favoriet we zijn heel benieuwd wat jij ervan vindt!’)

En. Ik. Vond. Ze. ALLEBEI. Schijtlelijk. 
Maar echt. En dan? Wat zeg je dan tegen je uitgever? Iemand heeft er toch aardig op geploeterd, beetje lullig. Maar ja, wel míjn boek…Beetje jammer als ik zelf de neiging heb om ‘m onder een stapel andere boeken te verstoppen wanneer ik ‘m in een boekhandel zie liggen. 
Dus nou ja, toch maar zeggen dat ik ‘m niet zo heel mooi vind dan. En ik sta niet per se bekend om mijn gevoel voor tact of voorzichtigbrengerij, dus zeer waarschijnlijk heb ik het woord ‘schijtlelijk’ ook gewoon in mijn mailtje terug gebruikt.
Daar ben ik maar wat blij mee, achteraf. En met de uitgever, die opnieuw aan de slag ging. De omslag die ze me daarna stuurden, en die het uiteindelijk geworden is, vind ik echt helemaal te gek. 
Lettertype, afdruk van een schoen, kleuren: alles klopt gewoon bij de inhoud en de ‘lichtvoetigheid’ van het boek. 

Tip van flip: blijf bij je eigen gevoel en smaak. Het is jouw boek. Jij moet er blij van worden als je de boekhandel in wandelt en ‘m op een tafel ziet liggen. Krijg je er buikpijn van? Doet-ie pijn aan je ogen? Gebruik het woord ‘schijtlelijk’ richting je uitgever, dat helpt. 

En de poen? Word je er rijk van?
Socrates op sneakers schreef ik omdat ik geloofde in een betere wereld door betere gesprekken, het kon me geen drol schelen hoeveel ik ermee zou verdienen en zelfs niet hoe groots of succesvol het zou worden. Ik wilde gewoon dat er een dergelijk boek zou bestaan voordat ik dees’ aard zou verlaten. En als zo’n boek er niet is, kun je het net zo goed zelf maken. Nu ik verder ben in het proces, begin ik me te interesseren voor de financiële kant van het verhaal, en ook dat is weer heel leerzaam. Doe er je voordeel mee  

Het grappige is dat mensen vaak denken dat je ‘nu wel binnen bent met die bestseller van jou!’.
Of ‘jij kan zeker het hele jaar op vakantie van dat boek’. Laat ik je uit de droom helpen; van een boek zelf word je eerder niet rijk dan wel. Socrates op sneakers doet het heel, heel erg goed, maar dat is eerder uitzondering dan regel. Daarnaast is het zo dat een non-fictie boek vaak ‘piekt’; vlak na publicatie verkoopt een non-fictie boek heel goed, maar de verkoop loopt snel terug. Fictie gaat ‘langer mee’, die boeken blijven ook ver na publicatie makkelijker verkopen. 

Per boek ontvang je als auteur ongeveer 10% aan royalty’s, en dat percentage loopt iets op naarmate er meer boeken worden verkocht, tot ongeveer 15% maximaal. Vaak krijgt een auteur ook een voorschot. Voor een debutant ligt dat meestal ergens tussen de €1000 - €3000. Hier vind je een modelcontract dat veel uitgeverijen gebruiken, daarin staan de meest standaard afspraken. Natuurlijk is daar nog over te onderhandelen met je uitgever als je dat zou willen.

In mijn geval gaat er van die 10-15% aan royalty’s ook nog een deel naar mijn literair agent. Ik denk dat ik per boek ongeveer €1,70 zelf overhoud, nadat het voorschot is inverdiend. Op het moment dat ik dit schrijf, zijn er voor zover ik weet ongeveer 7000 boeken verkocht. Dus ja, dat is een fijne vakantie, of in mijn geval: paardenvoer. Veel.
Royalty’s worden trouwens maar één keer per jaar uitbetaald, in april. Dat is dan van het kalenderjaar ervóór.
Dus in april 2021 weet je precies hoeveel je hebt verdiend aan het boek dat je publiceerde in 2020.

Als je uitrekent hoe lang je erover doet om het boek te maken én om het daarna te promoten, en dat weer omrekent naar een uurtarief, dan blijft menig ondernemer liever in z’n bed liggen. Dus wil je snel, makkelijk rijk worden; ga beleggen, geen boek schrijven. Maar: een boek levert je wel op andere manieren cash op; je krijgt een expertstatus, mensen weten je makkelijker te vinden, je krijgt meer aanvragen voor trainingen, workshops, sessies en sprekersklussen.

Tipvanflip: denk, als je een boek wilt schrijven, na over verdienmodellen rond je boek. Kun je er een online training bij maken misschien? Kun je jezelf dankzij je boek makkelijker verkopen als spreker? Kun je je boek weggeven aan klanten die een training bij je boeken? En heb je jezelf dan nog ergens in te scholen? Bén je een goede spreker of is het handig daar een cursus in te volgen?

Tot zover deel 1 van mijn schrijverslessen, ik hoop dat je er iets aan hebt!
Wellicht volgt er nog eens een artikel met andere lessen en tips. Heb je vragen die ik in een nieuw artikel kan beantwoorden? Stuur ze naar post@denksmederij.nl! 

Voor dit artikel heb ik hulp gevraagd van mijn redacteur Laurens van Ambo Anthos. Hij checkte mijn berekeningen, gaf aanvullingen en tips. Dank Laurens!

Wil je meer leren?