Een paar weken geleden startte er een nieuwe cursus ‘filosofische vaardigheden’.
Tijdens de 2e les vroeg ik hoe de deelnemers les 1 hadden ervaren. Adrienne zei: ‘ik kon niet slapen na de 1e les vorige week. Het ging maar door in mijn hoofd. En dat heb ik nou altijd. Ik denk gewoon te veel’.
‘Wat bedoel je als je zegt dat je te veel ‘denkt’? vroeg ik.
‘Nou gewoon’, zei ze. ‘Er gaan allerlei gedachten door mijn hoofd, heel snel en heel veel.’
‘Dat is precies níet denken’, zei ik. Adrienne keek me glazig aan.
Veel mensen zijn ervan overtuigd dat ze veel denken. Ze zijn druk in hun hoofd, gedachten fladderen in het rond en ze ‘denken’ van alles. ‘Ik denk te veel’, zuchten ze dan. ‘Ik moet juist wat mínder leren denken’.
Met de uitspraak ‘ik denk te veel’, is an sich niets mis. Je bedoelt er alleen iets anders mee dan je denkt.
Daarom dit artikel: wat bedoel je écht als je zegt dat je te veel denkt?
Wat is ‘denken’ dan precies? En wat is het verschil met wat jij nu aan het doen bent als je denkt dat je ‘te veel denkt’?
Terug naar Adrienne, die me glazig aankeek nadat ik zei dat ze juist níet aan het denken was.
Ik vroeg aan de groep: ‘wat zouden andere woorden kunnen zijn voor ‘denken’? Wat is Adrienne hier waarschijnlijk aan het doen?’
De rest bleef even stil. ‘Piekeren’, opperde iemand.
‘Zorgen maken’, zei een ander.
Er volgden nog een paar opties: associëren, fantaseren, tobben, mijmeren’.
Ik keek Adrienne aan. ‘Klopt dat? Was dat wat je aan het doen was?’
‘Ja’, zei ze. ‘Dat klopt. Dat was ik inderdaad aan het doen’.
Hoofdrommelen. Of denkdiarree.
Piekeren, fantaseren, associëren, zorgen maken, tobben, mijmeren. ‘Worrying’, zouden de Engelsen zo mooi zeggen.
Kortom: ‘hoofdrommelen’. Of ‘denkdiarree’, ik twijfel nog over wat het beste woord is.
Dát is wat we werkelijk aan het doen zijn als we zeggen ‘ik denk te veel’
En dat klopt niet. Er is een wereld van verschil tussen ‘denken’ en ‘hoofdrommelen’.
Is maar een woordje toch? En dat ís toch ook allemaal een vorm van een soort van denken zeg maar?
Ja, strikt genomen kun je al die bezigheden die zich afspelen in je hoofd, ‘denken’ noemen. Denken kun je als een paraplu zien, en al die varianten hangen er onder. Het speelt zich immers allemaal af in je bovenkamer en veel mensen noemen het dús ‘denken’. Het probleem met een parapludefinitie is dat niemand weet wat je dan echt bedoelt.
Fantaseer je? Maak je je zorgen? Pieker je? Of denk je constructief?
Het verschil tussen denken en al die andere dingen.
Echt denken, is iets heel anders dan hoofdrommelen. Of denkdiarree. Er zijn een paar duidelijke verschillen aan te wijzen, waar je wellicht iets aan hebt als je ze kent:
- Denken is productief: het produceert ideeën. Denkdiarree, hoofdrommelen, worrying produceert niks.
Hooguit stress en zorgen. In het resultaat van je denken zit samenhang. Het resultaat van hoofdrommelen is een hoopje onaffe ideeën, zorgen en associaties. - Denken kun je terughalen: je kunt je eigen denkstapjes herinneren en zien hoe het ene logischerwijs leidt tot het andere.
- Denken is vertraging. Stilstaan bij een idee, dat van meerdere kanten onderzoeken, en dan pas een volgend stapje. Hoofdrommelen versnelt: je begint bij idee A en voor je het weet ben je via X, P, C, bij B.
- Denken gaat gepaard met een kalme staat van zijn. Je observeert en puzzelt rustig.
Hoofdrommelen is een drukke aap op je schouder die zit te tetteren, zonder samenhangend geheel.
De Boeddhisten noemen dat de ‘monkey-mind’. Denken is als een panda, hoofdrommelen is als een chimpansee met red bull. - Denken is bewust: je probeert een denk-puzzel op te lossen. Je hebt een vraagstuk dat je systematisch te lijf gaat, met logica, argumenten, redeneringen en deductie.
Hoofdrommelen is onbewust. Je weet vaak niet meer wat je 10 seconden eerder dacht. Een idee valt je plots in. ‘Hoe kom ik hier nou weer op’, vraag je je dan af. - Denken is gestructureerd: je gaat logisch van hypothese A naar B, zoekt bewust naar overeenkomsten en verschillen tussen ideeën, concepten, meningen. Hoofdrommelen is ongestructureerd, chaotisch. Je brein gaat van 1…2…3……VEEL!!!! Je monkeymind springt van de hak op de tak, zonder richting of doel.
Ben je aan het piekeren, associëren, hoofdrommelen? Ga denken!
Wil je stoppen met piekeren? Je monkeymind laten zwijgen? Ga denken. Denken is je medicijn tegen gepieker. Sommige mensen zweren bij meditatie als medicijn tegen te veel hoofdrommelen. Goed denken is een vorm van actieve meditatie.
Stel dat je ’s avonds ligt te piekeren over een mogelijke nieuwe baan.
‘Ik wil eigenlijk wel ‘ja’ zeggen, maar die reistijd… Dat is natuurlijk misschien niet erg, ik krijg er veel voor terug. Ik ga mijn collega’s wel missen. Hoewel, Marjan en Howard kunnen me op dit moment gestolen worden. Marjan moet ik trouwens nog even bij checken of ze dat rapport wel….oja, ik moet ook even checken hoe lang mijn opzegtermijn precies zou zijn en wanneer die ingaat’.
Voor je het weet brabbel je door in je hoofd: via je collega’s naar je baas, van je baas naar het kantoor, van het kantoor naar de meubels, van meubels naar je nieuwe bank, naar je kat, naar de lekkende gootsteen en de rommel in de garage.
Geef je hoofd dan een kleine denkopdracht. Geef het een taakje en blijf bij dat taakje. Stel jezelf bijvoorbeeld een vraag.
Hoe lang is die reistijd precies? Hoe lang reis ik nu? Op een schaal van 0 tot 10, hoe belangrijk vind ik een korte reistijd?
Schrijf die vragen en antwoorden op, en schrijf langzaam. Heb aandacht voor wat je schrijft. Je zult merken dat je monkeymind wat vertraagt, en rustiger en helderder wordt. In het begin spring je misschien alsnog een zijpad in, dat kan. Denken vergt discipline. Net als de sportschool. En mediteren. De resultaten van een leeg, helder, rustig hoofd – en dito nachtrust – is het meer dan waard.
Fantaseren en associëren is toch nuttig?
Ja! Zeker! Fantaseren en associëren is nuttig en noodzakelijk voor het onbewuste, creatieve brein. Op momenten dat je bewuste, cognitieve brein even pauze neemt, gaat je onbewuste brein aan het werk. Daarom heb je altijd van die goede ideeën onder de douche of tijdens het autorijden: je onbewuste brein kan de boel mooi aan elkaar koppelen en komt met de mooiste oplossingen.
Uit het raam staren, dagdromen, associëren, fantaseren: je hebt het nodig als je nieuwe dingen wilt bedenken of iets wilt creëren. We moeten het alleen geen ‘denken’ noemen.
Mag ik dan niet meer zeggen dat ik te veel denk?
Van mij ‘mag’ je van alles. Noem het hoe je wilt, alleen wees je bewust van wat je eigenlijk bedoelt. Ik zou zelf pleiten voor een schoon gebruik van je taal, omdat dat helderheid oplevert voor jezelf en in gesprekken met anderen.
Waarom zou je iets A noemen als je weet dat je eigenlijk B bedoelt?
Nu weet je dat als je zegt ‘ik denk te veel’, dat je eigenlijk iets anders bedoelt. Zeg dát dan. Zeg: ‘ik maak me zorgen’, of ‘ik lag de hele avond te piekeren’. Dat is veel duidelijker, je gesprekspartner weet waar je het over hebt en kan je betere vragen stellen of helpen.
Hoe leer ik beter denken?
Constructief denken is zoiets als je spieren trainen in de sportschool: daar heb je wat oefening voor nodig. Daar zijn veel leuke oefeningen voor. Die principes kun je vervolgens toepassen op je eigen vragen, dilemma’s en twijfels.
Je zult merken dat als je je spieren traint in de sportschool, je dagelijks leven (kinderen op en van de fiets tillen, boodschappen sjouwen, je muur schilderen, naar je werk fietsen) veel makkelijker wordt.
Zo werkt het ook met denkwerk. Hoe beter je leert denken, hoe makkelijker het wordt om je eigen zorgen te analyseren, je dilemma’s te doorgronden, knopen door te hakken, beslissingen te nemen, vragen te stellen en gesprekken te voeren.
Om je te trainen in je denken kun je eens kijken naar het e-book ‘7 pittige denkoefeningen.
Gratis te downloaden, geen mailadres nodig.
Geen blogartikelen meer missen? Schrijf je in voor de Nieuwsbrief OverDenken.
Tadaa. Nieuwsbrief.
Hebben we ook. Met artikelen, grapjes, overdenkingen, ideeën, nieuwe activiteiten, twijfels en dilemma's.
Kortom: menselijk spul om je dag wat mee te verrijken. Hebben?
Inschrijven is supermakkelijk, uitschrijven ook.
Heerlijk geschreven Elke.
Het kan maar duidelijk zijn.
Dank je wel.
Dank voor je reactie Marijke, leuk!
Te gek!! Bedankt voor deze heldere uiteenzetting!!
Wat een heerlijk artikel. Ik herkende mezelf er helemaal in. Bij mij uit zich dit gedoe in mijn hoofd in chaotisch gedrag.
En heeft het ook gevolgen in communicatie met vrienden. Op hen kom ik vaak warrig over. Ze zijn geneigd me af te doen. Omdat ik zelf niet begreep wat er met me gebeurd. En zij het vervolgens ook niet begrijpen.
Dank je wel Elke