Opiniemakers buitelen over elkaar heen met meningen met soms de flexibiliteit van een blok beton. Ik vind dat een vreemd woord: ‘opiniemakers’. De makers van opinie. De voorzeggers van meningen. Blijkbaar hebben we ze nodig, voorzeggers. Zijn we verleerd om autonoom te denken en zelfstandig een gefundeerde, genuanceerde mening te vormen?Nuance 
Opiniemakers brengen scherpte. Ze kunnen ons denken een zwieper geven, ervoor zorgen dat we de dingen vanuit ander perspectief bekijken. Een goed geschreven opiniestuk kan mij zo van mijn sokken blazen. Maar: zet daar een andere scherpe mening tegenover en je hebt een goede voedingsbodem voor polarisatie. De nuance staat van een afstandje toe te kijken en neemt teleurgesteld de benen.

Lui 
Al die beschikbare opinies maken me ook lui: ik kan er gewoon eentje kiezen die me bevalt . Wanneer een andere schrijver het tegendeel ook mooi verwoordt, sla ik zo om naar de andere kant. Alsof ik een nieuwe jas zoek, kan ik verschillende meningen om mijn schouders hangen, en kijken of het past. Een beetje van mezelf en heel veel van anderen die al voor mij hebben nagedacht.

Snelheid
Door de snelheid waarmee opinies de publieke ruimte in worden geslingerd, krijgen mensen geen ruimte meer om hun eigen denken te ordenen. Met een tempo waarin je nog geen broodje pindakaas kunt smeren, vliegen de betogen je om de oren. In dit verband schreef Rob Wijnberg in 2013 in De Nieuwsfabriek: „Het duurt (…) meestal niet langer dan een paar uur voordat een willekeurig onderwerp in het nieuws al door een heel leger aan politici, opiniemakers en journalisten van commentaar is voorzien, in veel gevallen zelfs nog vóórdat duidelijk is wat er precies is gebeurd of gezegd.”

Misschien moeten opiniemakers af en toe ook gewoon even hun klep houden. Heel even wachten met hun opinies wereldkundig maken. Zodat wij, vanuit een gezonde portie twijfel, onzekerheid en kalme observatie, zelf een mening kunnen vormen en de nuance zich weer welkom voelt.

Discussie of dialoog
De voorbeelden van een genuanceerd gesprek in de media zijn er bijna niet. De toon is fel, de teksten scherp, te zendtijd kort, de focus op entertainment hoog. We gaan zo op in discussie en debat, dat we aan het eind van de rit nog steviger in onze eigen overtuigingen zijn ingegraven. De dialoog onderscheidt zich van de discussie door niet de ander te willen overtuigen van jouw gelijk, maar door een gelijkwaardig onderzoek aan te gaan over datgene waarover geen gelijk te behalen ís. Voor een goede dialoog is suddertijd nodig. Net als een portie rust, een vleugje traag tempo, een theelepel stilte, wezenlijke vragen en een flinke scheut ‘niet-weten’.

Niet-weten 
Wanneer je besluit dat je iets niet weet, kun je nog steeds iets doen: je kunt een vraag stellen. Dat is precies wat er mist in felle mediadiscussies. Een echte vraag, die vraag mag zijn en niet meteen wordt dichtgesnoerd met een antwoord. Een vraag die het denken in beweging zet, maar waarvan je voelt dat je er niet direct uit komt. We hebben betere vragen nodig. Vragen die verdiepen, verrijken, nuanceren, omdat je het met z’n allen even niet weet, en vanuit dat niet-weten een onderzoek doet naar alle zienswijzen. Vanuit nieuwsgierigheid naar de ander, om op die manier verschillen en overeenkomsten beter te duiden, te overbruggen of te respecteren.

Vragenmakers 
Het vermogen om te zeggen ‘ik weet het niet’, daarna even je klep houden en in de stilte zorgvuldig een vraag formuleren, is misschien wel net zo nodig als opinies van opiniemakers. Ik stel daarom een nieuw concept voor: vragenmakers. Mensen die het nog even niet weten, meer vragen kunnen formuleren dan antwoorden. Vragenmakers die een denkbeweging inzetten en uitnodigen tot kalme beschouwing en reflectie. Vanuit de overtuiging dat een goede vraag dingen in beweging zet en een antwoord het denken stopt.

***Meer lezen:

• Wat domheid je kan opleveren
• Het socratisch gesprek – da’s toch gewoon moeilijk
• Stilstaan bij je gedachten is vooruitgaan in je denken