Een van de vragen die ik het vaakst hoor tijdens workshops en trainingen, is: ‘hoe moet ik nu goed doorvragen?’
De eerste vraag lukt dan nog wel. Daar heb je over nagedacht, je hebt ‘m zorgvuldig geformuleerd. Maar ja, en dan?
Die ander gaat ook nog wat zeggen. En vanaf daar gaat het snel; die ander geeft een antwoord en jij wilt graag een scherpe doorvraag-vraag stellen.
Veel mensen komen nog wel tot 'kun je eens wat meer vertellen', of 'wat bedoel je met X?' Dat zijn prima verdiepingsvragen die de ander uitnodigen tot meer vertellen, maar ik wil je graag nóg een techniek meegeven waardoor je scherper kunt doorvragen.
Kleine disclaimer vooraf though: het is geen quick-fix. Die zijn populair, I know. Maar de kunst van het vragen stellen gaat niet over quick-fixes. Dat gaat over je mind trainen. Je analysevermogen opbouwen, oefenen.
Het is simpel, maar niet makkelijk.
Vooronderstelingen
'Wat is die techniek?! Kom, Elkie, vertel, desnoods betalen we bij!!' Komt-ie: vooronderstellingen.
Wanneer we een uitspraak doen of een vraag stellen, ontkomen we er niet aan om vooronderstellingen ín die uitspraken of vragen te leggen.
Een vooronderstelling is iets dat je zeer waarschijnlijk voor waar kunt aannemen. Het is dus niet absoluut waarheid, ook niet een kleine mogelijkheid maar WAARSCHIJNLIJK.
Het zijn, kortom, zaken die je voor waar kunt aannemen. En dat is belangrijk. In onze uitspraken nemen we de hele tijd zaken voor waar aan.
En als we luisteren ook. Dat is maar goed ook: stel dat je ALLES wat je hoort, alle aannames die je brein invult, moet gaan toetsen. Dat is geen doen.
Ons brein wil graag efficiënt kunnen functioneren, dus vult het van alles in.
Denk maar eens aan die visuele puzzels, gezichtsbedrogplaatjes. Ook daar vult je brein van alles in.
Dat doen we ook als we luisteren: invullen en voor waar aannemen.
En daar ligt vraag-goud voor het oprapen damesenherenjongensenmeisjes.
Maar echt.
Stel namelijk dat je eens NIET invult. NIET voor waar aanneemt wat je partner zegt.
Niet de boel voor zoete koek slikt.
Dan ga je vragen stellen.
Maar dat begint bij vooronderstellingen herkennen; wat neemt diegene voor waar aan, waar jij een vraag over kan stellen?
Voorbeeldje
Stel dat iemand tegen mij zegt: 'Sinds wanneer is John gestopt met roken?'
Dan kun je de volgende dingen als vooronderstelling destilleren:
- Er is een man genaamd John
- John rookte
- John is gestopt met roken
- De vragensteller kent John
- Ik ken John
Allemaal vooronderstellingen, zaken die WAARSCHIJNLIJK het geval zijn.
(En voor ieder die nu dus zegt 'ja maar misschien is John wel transgender en geen man maar een vrouw of iets ertussenin hoor alstublieftdankuwelkijkmijeensslimzijn!': dát is waarom we werken met WAARSCHIJNLIJKHEDEN en niet met kleine mogelijkheden. Je doet het met dat wat waarschijnlijk is, al het andere is niet interessant als je je denken wit uitdiepen en aanscherpen. Dus ga ergens anders de slimmerik uithangen)
Zo meteen geef ik je een voorbeeld om je denken eens mee te trainen.
Voordat je na het volgende voorbeeld, dat moeilijker en abstracter is, direct doorsjeest naar de goede antwoorden; train je aandacht en je analysevermogen eens.
Lees alleen de uitspraak, scrol niet meteen verder. En schrijf dan eens alle vooronderstellingen op die jij kunt analyseren uit die uitspraak.
Ik heb expres een hoop entertjes ingedrukt na de uitspraak om je te helpen.
Komt-ie:
'Vertrouwen in een samenwerking is ontzettend belangrijk, daar mag je nooit mee spelen'.
En? Heb je er al een paar opgeschreven?
Nee? Ga er nog maar even voor zitten dan. Nestel je in de opdracht, wordt je brein sterker van.
Een aantal vooronderstellingen die je uit deze uitspraak kunt halen:
'Vertrouwen in een samenwerking is ontzettend belangrijk, daar mag je nooit mee spelen'.
1. Deze persoon vindt vertrouwen in samenwerking belangrijk.
(Deze halen de meeste mensen er nog wel uit, maar train je zelf om ook de obvious dingen te herkennen).
2. Deze persoon werkt samen met mensen.
(Ook deze is obvious, maar wel belangrijk om te herkennen. Je kunt 'm namelijk checken: 'hoe vaak werk jij samen met mensen?')
3. Deze persoon denkt te weten wat 'vertrouwen' betekent.
Hetzelfde geldt voor 'samenwerking' en 'spelen'.
(en het is maar de vraag wát hij onder al die abstracte concepten verstaat)
4. Deze persoon denkt in gradaties: iets kan 'ontzettend' belangrijk zijn, en dus ook 'minder' belangrijk of 'een beetje' belangrijk.
(mooi om te bevragen wat die gradaties dan betekenen)
5. Deze persoon denkt dogmatisch en zwart-wit: kijk naar het woord 'nooit'
(daarmee ziet-ie uitzonderingen en nuances over het hoofd)
6. Deze persoon weet wat anderen wel en niet mogen doen; 'mag je nooit'
(en wie is deze persoon om dat te bepalen, non?)
7. Deze persoon denkt dat er situaties zijn waarmee je wel mag spelen; dat idee zit ín de opmerking, anders makes die hele opmerking no sense.
(en welke situaties zijn dat dan?)
8. Deze persoon gaat ervan uit dat 'spelen met vertrouwen' een bewuste actie is.
(en dat hoeft natuurlijk niet per se, maar daar is hij zich niet bewust van)
9. Deze persoon vindt dat spelen niet samengaat met vertrouwen in een samenwerking.
(klopt dat idee?)
10. Deze persoon ziet vertrouwen en samenwerken als vanzelfsprekend koppel.
(terwijl je wellicht prima kunt samenwerken zonder dat je elkaar vertrouwt)
Je ziet: je kunt vooronderstelingen destilleren op de INHOUD van een uitspraak, maar ook over het denkkader of denkpatroon van iemand. Dat is niet 24 uur per dag, 7 dagen per week zo, dat die persoon zo denkt of zo is, maar het geeft ons wel informatie over de structuur, de 'archeologie' van een persoon.
Doorvraagvragen voor het oprapen
Als je dit doet, en je traint je erin, dan zie je direct waar de scherpe doorvraag-vragen voor het oprapen liggen.
Je kunt hier zo ontzettend veel bevragen; bij iedere vooronderstelling kun je een of meerdere vragen bedenken:
Wat is spelen met vertrouwen? Waarom is vertrouwen ontzettend belangrijk in samenwerking?
Wat is een samenwerking? Zijn er uitzonderingen: wanneer mag je wel spelen met vertrouwen?
Wat is een goede samenwerking? Hoe weet je dat er vertrouwen is in een samenwerking?
Hoe weet je dat iemand speelt met vertrouwen? Geldt dit voor iedereen, en waarom?
Kun je per ongeluk spelen met iemands vertrouwen? Is spelen met vertrouwen een bewuste actie?
Wanneer vertrouw je iemand? Is vertrouwen noodzakelijk om goed te kunnen samenwerken?
Zo zie je: rijke, scherpe, interessante denkvragen, waar de ander zeer waarschijnlijk op een gegeven moment door ontregeld wordt.
Ik gun je dat je heel goed en handig wordt in het analyseren van vooronderstellingen. De kwaliteit van je vragen knapt er zo enorm van op.
Zin om te oefenen?
Om je te helpen, hieronder een paar uitspraken en vragen waar je je tanden in kunt zetten.
1. Ben ik een goede moeder?
2. Waarom loop ik altijd vast als ik iets creatiefs wil maken?
3. Het is onbehoorlijk om te eten tijdens een zoomcall, anderen hebben daar last van.
4. Mensen moeten anderen niet wegzetten als wappies; dat komt geen enkel gesprek ten goede.
5. Wat is het nut van boosheid?
'Doe ik het goed?'
Pleasepleasealsjeblieft, stuur me nu alsjeblieft geen mailtjes met 'mag ik een antwoordvel' of 'wil je er eens naar kijken, doe ik het goed'. Ontwikkel je autonome denkkracht en analysevermogen. Check je werk, schop er tegenaan, vraag iemand met je mee te analyseren, houd het tegen het licht, bekijk het van alle kanten.
Schiet erop. Geruststelling zoeken bij de juf helpt je niet, zelf trainen en oefenen wel.
Streng he. Nou ja, fuck it.
Je leest dit artikel niet vanwege de vele schouderklopjes en troostpartijen, je bent hier om wakker geschud te worden.
Is mijn vooronderstelling 😉
Wil je hier meer van?
Dat kan!
Regelmatig vind je workshops en trainingen in de agenda, of check wanneer Filosofietjes of Make Me Think weer begint!
Ik ben fan geworden. Wat heb je een leuke manier van schrijven. Ik ben meteen aan de slag gegaan met je opdrachten en merk hoe ik mezelf uitdaag met prikkelende vragen. Dankjewel.
Ik zou wel eens een afspraak willen maken om te onderzoeken hoe een samenwerking eruit zou kunnen zien? Ik heb je ook al een berichtje gestuurd over je boek Socrates op sneakers. Ik zou het boek graag als ondersteunend lesmateriaal inzetten bij een 3daagse training over motiverende gespreksvoering die ik verzorg.
Laat maar weten als je dat iets vindt.
Groetjes Melanie van Hoeve