Het is een oprechte vraag, en ze is niet de eerste die ‘m stelt. Deze leerkracht van groep 6 doet mee aan de training ‘Iedereen kan Kunst’, waarin ze leert hoe ze zelf een creatief proces kan ontwerpen en faciliteren.
Dat is nou net niet handig: een filosofie- of kunstles willen inzetten om eigen agendapunten in te brengen. Waarom niet, dat leg ik uit in dit artikel.
Ik kom het vaak tegen in trainingen: leerkrachten die toch even een mening of norm van zichzelf de klas in willen brengen tijdens een kunst- of filosofieles. Een andere leerkracht zei tijdens een training ‘Durf te denken’: ‘ik moet eerlijk toegeven dat ik tijdens het filosoferen op het einde toch even mijn visie op het thema wilde geven. De kinderen dachten heel anders dan ik en ik merkte dat ik toch wel graag wilde dat ze mijn visie zouden overnemen’.
Waarom is het zo moeilijk om om je eigen agenda los te laten en te vertrouwen op de denkkracht en creativiteit van kinderen? Het lijkt wel alsof we bang zijn voor zelfstandige, autonome, kritische en creatieve denkers.
Ik snap de vraag en zoektocht wel. Er speelt iets in je klas en dat wil je graag veranderen. Je wilt kinderen iets laten inzien, iets bijbrengen. Bepaalde waarden, normen wellicht. En kunst, creativiteit en filosofie lenen zich daar goed voor, lijkt het.
Maar nee, lieve leerkracht. Nee. Uitroepteken. Blijf daar alsjeblieft vanaf. Kunst, creativiteit en filosofie is daar niet de juiste plek voor.
Tijdens het filosoferen met kinderen gaat het om eigen denkkracht van je leerlingen. Om hun eigen ideeën, opvattingen en oordelen uit te spreken en ze daarna vanuit verwondering en nieuwsgierigheid te onderzoeken. Het gaat om vragen stellen, uitspraken bevragen en tegen het licht houden. Het gaat om een gelijkwaardig onderzoek, waarbij ook de juf of meester het even niet weet.
Voor kunst en creativiteit in de klas geldt hetzelfde: kinderen leren in kunst uitdrukking te geven aan wie ze zijn, wat ze ergens van vinden en hoe ze in de wereld staan. Kunst en filosofie is de aangewezen plek voor autonomie, voor ontdekken wie je bent en wie je wilt zijn. Daar heeft een mening of norm van een volwassene, ouder of leerkracht, helemaal niets te zoeken.
Natuurlijk wil je je klas begeleiden bij teveel competitie, subtiele pesterijen of onveiligheid in de groep. En door te filosoferen worden kinderen handiger in het verwoorden van hun gedachten en opvattingen. Door kunst erbij te betrekken kunnen ze het thema op een andere manier ervaren en erop reflecteren, dat is allemaal waar.
Maar zodra jouw eigen agenda als leerkracht om de hoek komt kijken, doe je je leerlingen -en jezelf- gigantisch tekort.
Kinderen voelen zich niet vrij, er ontstaat weerstand en van autonomie is geen sprake meer.
Zoals een leerkracht op een MBO eens vertelde over een leerling in zijn klas die zei: ‘alle buitenlanders moeten het land uit’.
De eerste reactie is doorgaans deze jongen corrigeren: dit mag hij niet zeggen en al helemaal niet denken. Met als resultaat meer weerstand en een steviger overtuiging van de jongen in kwestie.
Zijn uitspraak serieus nemen, onderzoeken en er een vraag over stellen (wie bedoel je precies met ‘buitenlanders’? Bedoel je alle buitenlanders of bepaalde buitenlanders? Waarom moeten precies deze buitenlanders het land uit?) gaat weliswaar tegen je natuur in en is niet de makkelijkste weg, maar uiteindelijk wel de meest vruchtbare.
“Op dit moment bestaan jullie scholen alleen maar om antwoorden te leveren.
Het zou beter zijn als hun belangrijkste functie zou zijn vragen te stellen”
Neale Donald Walsch – een ongewoon gesprek met God
Maar laat je eigen agenda thuis.
