Je kent het vast: je hebt een gesprek met iemand over een onderwerp dat jullie beiden aan het hart gaat. Dat gesprek wordt een discussie, de lucht wordt ietsje donkerder en wanneer duidelijk wordt dat jullie het niet per se eens zijn met elkaar, zegt iemand "maar dat is gewoon mijn waarheid".
Of, andere varianten:
"Dat is jouw waarheid"
"Laten we voorop stellen dat er geen waarheid is over dit onderwerp of vraagstuk".
"Er zijn veel waarheden, en het is voor iedereen anders".
En dan punt. Basta. Niks geleerd. Niks verdiept. Weer een potentieel verdiepend en verrijkend gesprek in de kiem gesmoord met een dooddoener.
Ik hoor het vaak in trainingen en workshops en in socratische gesprekken, en nóg meer in dagelijkse gesprekken. Het is een goede manier om te laten zien hoe vastgeroest je denken is, om gelijk te krijgen en een potentieel goed gesprek uit te doven. (Net zoals dit bullshit-argument, trouwens).
Er zijn een paar bezwaren tegen 'Dat is gewoon mijn waarheid'.
1. 'Mijn' waarheid? Kun je waarheid bezitten dan?
'Dat is mijn waarheid', suggereert dat er twee waarheden zijn: de jouwe en de mijne. De waarheid is dus iets wat je kunt 'hebben', 'bezitten', én dat die waarheid subjectief is. Wanneer je zegt 'dit is mijn waarheid', laat je zien dat er in jouw wereld meerdere waarheden bestaan, en dat die van jou anders is dan die van de ander.
Inherent aan 'waarheid' is nu net dat-ie van niemand is. Niet van mij, niet van jou. Hij is er.
Tussen ons in. Je moet 'm alleen wel durven en willen zien of onderzoeken.
2. Je verzuipt in subjectiviteit met 'dat is mijn waarheid'.
'Dat is mijn waarheid' getuigt van weinig rationeel vermogen. Degene die deze zin uitspreekt laat vooral zien hoe subjectief zijn denken is, hoe hij vast zit in zijn eigen 'ikje, me, myself and I'. Het is voor hem of haar niet mogelijk om buiten zijn eigen kader, zijn eigen waarheid, objectief te denken. En dat is problematisch, want die 'mijn waarheid', kun je overal op los laten.
Stel: ik zeg tegen jou: 'Ik ben Napoleon. Dat is míjn waarheid'. Of 'Ik ben een zeemeermin. Dat is nu eenmaal mijn waarheid'. Zie je hoe dat enigszins problematisch kan zijn in de dagelijkse werkelijkheid?
De rest van de wereld ziet heus wel dat ik geen zeemeermin ben. En ook geen Napoleon.
Wanneer ik die 'mijn waarheden' vol blijf houden getuigt dat vooral van mijn gebrek aan objectief denkvermogen en reflectie.
En toch is dat wat we elkaar graag op de mouw spelden: ik zie het goed en rationeel, dat is mijn waarheid. Terwijl het getuigt van precies het tegenovergestelde. Als tien mensen naar een grasveldje kijken, en één persoon zegt 'dat is blauw. Dat is míjn waarheid', kijken er negen personen vreemd op. Zij zien met z'n negenen toch echt dat dit grasveld groen is. Maar ja, die 'eigen waarheid' hé.
Je moet op z'n minst erkennen dat je de werkelijkheid fragmentarisch, dus nooit in zijn geheel, waarneemt. Jouw 'waarheid' is niets meer dan een perspectief op een situatie of gebeurtenis. 'Dit is mijn perspectief' is een andere boodschap dan 'dit is mijn waarheid'. Van perspectief kun je wisselen, met 'waarheid' wordt dat lastiger.
3. Het is een grote gesprekskiller.
'Dit is mijn waarheid' is een makkelijke manier om onaantastbaar te blijven. Het zet een muur tussen jou en je gesprekspartner. Het laat zien hoe vast je zit in je eigen overtuiging, en hoe niet-bereid je bent om je visie, ideeën en denken te laten bevragen. Je toont een gebrek aan 'perspectivistische lenigheid'.
Het is een veilige manier om een buiten schot te blijven, geen stelling te nemen, je boven de ander te verheffen en niet te zoeken naar een nuance of ander perspectief. Je stopt een goed gesprek nog voor het begonnen is met 'dat is mijn waarheid'.
Wanneer we 'onze' waarheid moeten verdedigen, worden we defensief. We willen liever geen standpunt innemen. Geen kleur bekennen. Het is veel makkelijker er veiliger om je te verschuilen achter 'dit is mijn waarheid' dan stelling nemen en die stelling vervolgens onderzoeken.
Het probleem met alle varianten van 'dat is mijn waarheid' of 'er is geen waarheid', is dit:
Je stopt met denken.
Stopt met zoeken.
Stopt met vragen stellen.
Stopt met verwonderen.
Je laat zien dat je volledig vast zit in je eigen subjectieve perspectief.
En dus niet openstaat voor wijsheid.
Je neemt de noodzaak weg om te onderzoeken, dóór te vragen, samen te verkennen.
Het is alsof je zegt "er zijn veel verschillende vakantielanden en nou ja iedereen heeft een eigen lievelingsland" en dan maar besluit om niet op pad te gaan. Je ontdekt niets nieuws, blijft veilig thuis in je eigen standpunt.
Het idee "laten we samen zoeken naar wijsheid en waarheid" levert je meer op.
Meer ideeën, meer vragen, meer perspectieven.
Je gaat op reis, zet stappen, ontdekt nieuwe nuances en verbanden.
Slik 'm eens in, die zin.
Speel met het idee dat er een waarheid te vinden is door samen te onderzoeken.
Zo wordt de zoektocht naar een gezamenlijke waarheid de motor van je gesprek.
En de ander de slijpsteen van jouw denken.
Wil jij kritisch denken voorbij 'dat is mijn waarheid'?
Jezelf trainen in perspectivistische lenigheid en objectiviteit?
Check dan vooral onze trainingen en workshops, de online cursus Filosofietjes of het Bootcamp-programma Make Me Think